کد مطلب:275525 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:331
مهدویت در روایات
باید یاد آور شد كه روایات در این موضوع بحدی گسترده است كه مجلدات فراوانی از كتب عامه و خاصه را در برگرفته است و نمی توان جز به اشاره از كنار آن گذشت و جز به قدر تشنگی چشید، بر این قصد تنها گذری داریم به روایات ائمه حدیثی اهل تسنن و سپس چند حدیثی از گنجینه احادیث شیعه و ابتدا:
[ صفحه 23]
روایات اهل تسنن:
1 - فرائد السمطین حموینی: قال (ص): من انكر خروج المهدی فقد كفر بما انزل علی محمد. هر كس خروج مهدی را انكار كند همانند آنست كه به تمام آنچه بر محمد (ص) نازل شده كافر شده است. این حدیث در مجموعه های حدیثی اهل تسنن به كرات نقل شده است. [1] .
2- صیحیح ابی داود جلد 4 ص 87: عن النبی (ص) قال: لو لم یبق من الدنیا الا یوم لطول الله ذلك الیوم حتی یبعث فیه رجلا منی [2] پیامبر: اگر حتی یك روز از عمر دنیا باقی نماند همان یك روز را خداوند طولانی می كند تا اینكه مردی از خاندان من در آن برانگیخته شود. علاوه بر نقل فوق از صحیح ابی داود كه از اكابر محدثین و دانشمندان اهل سنت است گروهی دیگر نیز این حدیث را در كتب
[ صفحه 24]
خویش آورده و تائید نموده اند. [3] .
3- صحیح بخاری جلد 2 ص 178: قال رسول الله (ص) كیف انتم اذا نزل ابن مریم فیكم و امامكم منكم. پیامبر: چگونه خواهید بود ما زمانیكه عیسی بن مریم بین شما نزول كند و امامتان نیز بین شما باشد. (كنایه از نزول عیسی (ع) در ركاب حضرت مهدی). [4] .
4 - مسند احمد بن حنبا (به نقل از ینابیع الموده ص 433): عنه صلی الله علیه و سلم انه قال: لا تقوم الساعه حتی تملاء الارض ظلما و عدوانا ثم یخرج من عترتی من یملاءها قسطا و عدلا [5] .
پیامبر: قیامت بر پا نمی شود تا اینكه زمین از دشمنی و ظلم پر شود كه در این هنگام فردی از سلاله من خروج می كند و آن را از عدل و داد پر می كند. شبیه همین حدیث از احمد بن حنبل در جلد 3 ص 28 مسندا آمده است. [6] .
[ صفحه 25]
5- مسند احمد بن حنبل ج اول ص 84: قال رسول الله (ص) المهدی منا اهل البیت یصلحه الله فیه لیله پیامبر: مهدی از ما خاندان است و خداوند كار قیام او را یكشبه اصلاح می كند. [7] .
برای اطلاع بیشتر از احادیث اهل تسنن در مورد حضرت مهدی (ع) به كتابهای نوشته شده در این موضوع رجوع كنید. [8] .
روایات شیعه:
مجموعه های روائی شیعه در زمینه امام مهدی (ع) بسیار گسترده است می توان به آنها رجوع نمود [9] اما اینك چند روایت بخاطر اشاره و در جهت تكمیل روایات
[ صفحه 26]
اهل تسنن نقل می كنیم:... - [10] قال رسول الله - ص -: الائمه بعدی اثنا عشر اولهم علی بن ابی طالب و آخرهم القائم، هم خلفائی و اوصیائی و اولیائی و حجج الله علی امتی بعدی المقر بهم مومن و المنكر لهم كافر. پیامبر: پیشوایان بعد از من دوازده نفرند، اولین آنها علی بن ابی طالب و آخرین آنها قائم (ع) است ایشان خلفا و اوصیاء و اولیاء من هستند و حجت های خدا بر امتم هستند بعد از من. هر كس ایشان را بپذیرد مومن است و هر كس ایشان را انكار كند، كافر است... [11] .
1. قال ابو عبد الله (ع): للقائم غیبتان احدیهما قصیره و الاخری طویله، الغیبه الاولی لا یعلم بمكانه فیها الا خاصه شیعته و الاخری لا یعلم بمكانه الا خاصه موالیه. [12] .
امام صادق (ع): برای حضرت قائم (ع) دو غیبت است: یكی كوتاه و دیگری طولانی، در غیبت اول جز شیعیان مخصوص از جای آن حضرت خبر ندارند و در غیبت دیگر جز خادمان و اهل بیت آن حضرت كسی از مكان او اطلاع ندارد.
3 - عن سعید بن جبیر قال: سمعت سید العابدین علی بن الحسین علیهما السلام یقول: فی القائم سنه من نوح (ع) و هی طول العمر (3)
[ صفحه 27]
سعید بن جبیر می گوید از امام سجاد شنیدم كه می فرمود: در قائم (ع) نشانه ای از نوح است و آن طول عمر می باشد.
4 - عن امیر المومننی (ع) انه قال للحسین علیه السلام التاسع من ولدك یا حسین هو القائم بالحق، المظهر للدین، الباسط للعدل قال الحسین علیه السلام فقلت یا امیر المومنین و ان ذلك لكائن و قال علیه السلام ای و الذی بعث محمدا (ص) بالنبوه و الصطفاه علی جمیع البریه و لكن بعد غیبه، حیره و لا تثبت فیها علی دینه الا المخلصون المباشرون لروح الیقین الذین اخذ الله میثاقهم بولایتنا و كتب فی قلوبهم الایمان و ایدهم بروح منه. امیرالمومنین علیه السلام به حضرت سیدالشهداء فرمود نهمین فرزند تو ای حسین همان قائم حقیقی است كه دین را آشكار و عدالت را گسترش می دهد حضرت امام حسین علیه السلام سوال فرمود آیا این موضوع حتمی است؟ فرمودند: آری سوگند به آنكه محمد (ص) را به نبوت مبعوث نمود و او را بر جمیع بندگان برانگیخت حتمی است. اما ظهورش بعد از غیبتی است كه غیر از خالصان از مومنان و آنانكه روح یقینی در وجودشان شعله می كشد، بر امر او ثابت قدم نمی مانند: آنانكه خداوند در باره ولایت ما از ایشان میثاق گرفته و در قلبهایشان ایمان نوشته شده و به روحی از جانب او تایید
[ صفحه 28]
می شوند. [13] .
5- عن الحسین (ع) منا اثنا عشر مهدیا اولهم امیر - المومنین علی بن ابی طالب (ع) و آخرهم التاسع من ولدی و هو الامام القائم باذلحق یحیی الله به الارض بعد موتها و یظهر به دین الحق علی الدین كله و لو كره المشركون له غیبه یرتد فیها اقوام و یثبت علی الدین فیها آخرون فیودون و یقال لهم متی هذا الوعد ان كنتم صادقین اما ان الصابر فی غیبته علی الاذی و التكذیب بمنزله المجاهد بالسیف بین یدی رسول الله (ص) [14] حضرت سیدالشهدا امام حسین (ع): از ما دوازده هدایت شده (و امام) می باشد، نخستین آنها امیرالمومنین علی بن ابی طالب و آخرینشان (كه نهمین پشت از فرزندان من است) امام بحق حضرت قائم (ع) می باشد كه خداوند بوسیله او زمین را پس از مرگش زنده می كند و تمامی حقیقت دین را بر جهان آشكار می كند اگر چه مشركان را خوش نیاید. بر او غیبتی است كه گروههائی بواسطه (نبود ظاهری امام) از دین باز می گردند و گروههائی دیگر ثابت قدم می مانند ولی مورد آزار قرار می گیرند، به آنها گفته می شود، پس چه موقع آن وعده شما خواهد بود اگر راستگو
[ صفحه 29]
هستید؟ اما (آگاه باشید) صبر پیشگان در غیبت او كه بر اذیت ها و تكذیب ها تحمل می كنند بمنزله مجاهدین شمشیر بدست و پیشگام در كنار پیامبر خدا هستند.
6 - عن عبد الله بن عطاء قال سالت ابا جعفر الباقر (ع) فقلت اذا قام القائم (ع) بای سیره یسیر فی الناس؟ فقال: یهدم ما قبله كما صنع رسول الله (ص) و یستانف الاسلام جدیدا. [15] عبد الله بن عطاء می گوید از امام باقر (ع) پرسیدم وقتی قائم (ع) قیام كند به چه شیوه و سیره ای در میان مردم عمل می كند؟ فرمود: همانگونه كه پیامبر با (عادات جاهلیت) عمل كرد او نیز آنچه (از گردار خلاف اسلام در جامعه باشد) قبل از او از بین می برد و اسلام را نو می گرداند (بحالت بی آلایش و مطهر اولیه باز می گرداند). از جمع بندی همین معدود احادیث گذشته چهره روشن حضرت مهدی (ع) در قالب تردید ناپذیر اعتقاد اسلامی ترسیم گردید كه: فرزند امام عسكری (ع) است، دوازدهمین و آخرین پیشوای اسلام است، بصورت زمان غیبتی طولانی دارد و بضرورت این غیبت دارای عمری طولانی است، نهمین فرزند امام حسین (ع) است، ویژگی اساسی قیام او - كه هر مدعی كاذبی را رسوا می كند - پاك كردن زمین از نجاست ظلم و فساد است و پر كردن آن از عدل و
[ صفحه 30]
داد و اسلام. منتظران او در غیبتش كه شناسای واقعی او گشته اند و در ایمان خویش تزلزل پیدا نكرده اند از مقامی بزرگ در پیشگاه الهی بهره مندند: مقام مجاهدان والا مقام مبارز در پیشگاه رسول الله (ص). اعتراف كننده به او مومن، و مخالف و منكر او، كافر است. خواهد آمد، اگر چه تنها روزی از دنیا باقی مانده باشد و این وعده خداست و وعده خدا تخلف ناپذیر. عیسی بن مریم (ع) در قیام او از آسمان فرمود آمده، پشت سر او نماز خواهد گزارد و او را در امر سنگینش یاری خواهد داد. تمامی زمین از نیكی و داد آكنده خواهد گشت... حال كه این دور نمای مسلم و قطعی و اسلامی را از روایات اصیل فریقین در موضوع مهدویت و امام حجه بن الحسن العسكری (ع) بدست دادیم، راه خویش را با پویش در عقاید اسلام در این زمینه دنبال می كنیم تا ببینیم شیوه سلف اسلامی ما در این موضوع چه بوده است، آیا باورداشته اند یا مخالف بوده اند، و اگر موافق بوده اند، در چه سطحی و چه گستره ای و به چه نحو این اعتقاد را بیان داشته اند و چه آثاری را به نگارش در آورده اند پس این ما و این اجماع نظر علما در زمینه مهدویت:
[ صفحه 23]
روایات اهل تسنن:
1 - فرائد السمطین حموینی: قال (ص): من انكر خروج المهدی فقد كفر بما انزل علی محمد. هر كس خروج مهدی را انكار كند همانند آنست كه به تمام آنچه بر محمد (ص) نازل شده كافر شده است. این حدیث در مجموعه های حدیثی اهل تسنن به كرات نقل شده است. [1] .
2- صیحیح ابی داود جلد 4 ص 87: عن النبی (ص) قال: لو لم یبق من الدنیا الا یوم لطول الله ذلك الیوم حتی یبعث فیه رجلا منی [2] پیامبر: اگر حتی یك روز از عمر دنیا باقی نماند همان یك روز را خداوند طولانی می كند تا اینكه مردی از خاندان من در آن برانگیخته شود. علاوه بر نقل فوق از صحیح ابی داود كه از اكابر محدثین و دانشمندان اهل سنت است گروهی دیگر نیز این حدیث را در كتب
[ صفحه 24]
خویش آورده و تائید نموده اند. [3] .
3- صحیح بخاری جلد 2 ص 178: قال رسول الله (ص) كیف انتم اذا نزل ابن مریم فیكم و امامكم منكم. پیامبر: چگونه خواهید بود ما زمانیكه عیسی بن مریم بین شما نزول كند و امامتان نیز بین شما باشد. (كنایه از نزول عیسی (ع) در ركاب حضرت مهدی). [4] .
4 - مسند احمد بن حنبا (به نقل از ینابیع الموده ص 433): عنه صلی الله علیه و سلم انه قال: لا تقوم الساعه حتی تملاء الارض ظلما و عدوانا ثم یخرج من عترتی من یملاءها قسطا و عدلا [5] .
پیامبر: قیامت بر پا نمی شود تا اینكه زمین از دشمنی و ظلم پر شود كه در این هنگام فردی از سلاله من خروج می كند و آن را از عدل و داد پر می كند. شبیه همین حدیث از احمد بن حنبل در جلد 3 ص 28 مسندا آمده است. [6] .
[ صفحه 25]
5- مسند احمد بن حنبل ج اول ص 84: قال رسول الله (ص) المهدی منا اهل البیت یصلحه الله فیه لیله پیامبر: مهدی از ما خاندان است و خداوند كار قیام او را یكشبه اصلاح می كند. [7] .
برای اطلاع بیشتر از احادیث اهل تسنن در مورد حضرت مهدی (ع) به كتابهای نوشته شده در این موضوع رجوع كنید. [8] .
روایات شیعه:
مجموعه های روائی شیعه در زمینه امام مهدی (ع) بسیار گسترده است می توان به آنها رجوع نمود [9] اما اینك چند روایت بخاطر اشاره و در جهت تكمیل روایات
[ صفحه 26]
اهل تسنن نقل می كنیم:... - [10] قال رسول الله - ص -: الائمه بعدی اثنا عشر اولهم علی بن ابی طالب و آخرهم القائم، هم خلفائی و اوصیائی و اولیائی و حجج الله علی امتی بعدی المقر بهم مومن و المنكر لهم كافر. پیامبر: پیشوایان بعد از من دوازده نفرند، اولین آنها علی بن ابی طالب و آخرین آنها قائم (ع) است ایشان خلفا و اوصیاء و اولیاء من هستند و حجت های خدا بر امتم هستند بعد از من. هر كس ایشان را بپذیرد مومن است و هر كس ایشان را انكار كند، كافر است... [11] .
1. قال ابو عبد الله (ع): للقائم غیبتان احدیهما قصیره و الاخری طویله، الغیبه الاولی لا یعلم بمكانه فیها الا خاصه شیعته و الاخری لا یعلم بمكانه الا خاصه موالیه. [12] .
امام صادق (ع): برای حضرت قائم (ع) دو غیبت است: یكی كوتاه و دیگری طولانی، در غیبت اول جز شیعیان مخصوص از جای آن حضرت خبر ندارند و در غیبت دیگر جز خادمان و اهل بیت آن حضرت كسی از مكان او اطلاع ندارد.
3 - عن سعید بن جبیر قال: سمعت سید العابدین علی بن الحسین علیهما السلام یقول: فی القائم سنه من نوح (ع) و هی طول العمر (3)
[ صفحه 27]
سعید بن جبیر می گوید از امام سجاد شنیدم كه می فرمود: در قائم (ع) نشانه ای از نوح است و آن طول عمر می باشد.
4 - عن امیر المومننی (ع) انه قال للحسین علیه السلام التاسع من ولدك یا حسین هو القائم بالحق، المظهر للدین، الباسط للعدل قال الحسین علیه السلام فقلت یا امیر المومنین و ان ذلك لكائن و قال علیه السلام ای و الذی بعث محمدا (ص) بالنبوه و الصطفاه علی جمیع البریه و لكن بعد غیبه، حیره و لا تثبت فیها علی دینه الا المخلصون المباشرون لروح الیقین الذین اخذ الله میثاقهم بولایتنا و كتب فی قلوبهم الایمان و ایدهم بروح منه. امیرالمومنین علیه السلام به حضرت سیدالشهداء فرمود نهمین فرزند تو ای حسین همان قائم حقیقی است كه دین را آشكار و عدالت را گسترش می دهد حضرت امام حسین علیه السلام سوال فرمود آیا این موضوع حتمی است؟ فرمودند: آری سوگند به آنكه محمد (ص) را به نبوت مبعوث نمود و او را بر جمیع بندگان برانگیخت حتمی است. اما ظهورش بعد از غیبتی است كه غیر از خالصان از مومنان و آنانكه روح یقینی در وجودشان شعله می كشد، بر امر او ثابت قدم نمی مانند: آنانكه خداوند در باره ولایت ما از ایشان میثاق گرفته و در قلبهایشان ایمان نوشته شده و به روحی از جانب او تایید
[ صفحه 28]
می شوند. [13] .
5- عن الحسین (ع) منا اثنا عشر مهدیا اولهم امیر - المومنین علی بن ابی طالب (ع) و آخرهم التاسع من ولدی و هو الامام القائم باذلحق یحیی الله به الارض بعد موتها و یظهر به دین الحق علی الدین كله و لو كره المشركون له غیبه یرتد فیها اقوام و یثبت علی الدین فیها آخرون فیودون و یقال لهم متی هذا الوعد ان كنتم صادقین اما ان الصابر فی غیبته علی الاذی و التكذیب بمنزله المجاهد بالسیف بین یدی رسول الله (ص) [14] حضرت سیدالشهدا امام حسین (ع): از ما دوازده هدایت شده (و امام) می باشد، نخستین آنها امیرالمومنین علی بن ابی طالب و آخرینشان (كه نهمین پشت از فرزندان من است) امام بحق حضرت قائم (ع) می باشد كه خداوند بوسیله او زمین را پس از مرگش زنده می كند و تمامی حقیقت دین را بر جهان آشكار می كند اگر چه مشركان را خوش نیاید. بر او غیبتی است كه گروههائی بواسطه (نبود ظاهری امام) از دین باز می گردند و گروههائی دیگر ثابت قدم می مانند ولی مورد آزار قرار می گیرند، به آنها گفته می شود، پس چه موقع آن وعده شما خواهد بود اگر راستگو
[ صفحه 29]
هستید؟ اما (آگاه باشید) صبر پیشگان در غیبت او كه بر اذیت ها و تكذیب ها تحمل می كنند بمنزله مجاهدین شمشیر بدست و پیشگام در كنار پیامبر خدا هستند.
6 - عن عبد الله بن عطاء قال سالت ابا جعفر الباقر (ع) فقلت اذا قام القائم (ع) بای سیره یسیر فی الناس؟ فقال: یهدم ما قبله كما صنع رسول الله (ص) و یستانف الاسلام جدیدا. [15] عبد الله بن عطاء می گوید از امام باقر (ع) پرسیدم وقتی قائم (ع) قیام كند به چه شیوه و سیره ای در میان مردم عمل می كند؟ فرمود: همانگونه كه پیامبر با (عادات جاهلیت) عمل كرد او نیز آنچه (از گردار خلاف اسلام در جامعه باشد) قبل از او از بین می برد و اسلام را نو می گرداند (بحالت بی آلایش و مطهر اولیه باز می گرداند). از جمع بندی همین معدود احادیث گذشته چهره روشن حضرت مهدی (ع) در قالب تردید ناپذیر اعتقاد اسلامی ترسیم گردید كه: فرزند امام عسكری (ع) است، دوازدهمین و آخرین پیشوای اسلام است، بصورت زمان غیبتی طولانی دارد و بضرورت این غیبت دارای عمری طولانی است، نهمین فرزند امام حسین (ع) است، ویژگی اساسی قیام او - كه هر مدعی كاذبی را رسوا می كند - پاك كردن زمین از نجاست ظلم و فساد است و پر كردن آن از عدل و
[ صفحه 30]
داد و اسلام. منتظران او در غیبتش كه شناسای واقعی او گشته اند و در ایمان خویش تزلزل پیدا نكرده اند از مقامی بزرگ در پیشگاه الهی بهره مندند: مقام مجاهدان والا مقام مبارز در پیشگاه رسول الله (ص). اعتراف كننده به او مومن، و مخالف و منكر او، كافر است. خواهد آمد، اگر چه تنها روزی از دنیا باقی مانده باشد و این وعده خداست و وعده خدا تخلف ناپذیر. عیسی بن مریم (ع) در قیام او از آسمان فرمود آمده، پشت سر او نماز خواهد گزارد و او را در امر سنگینش یاری خواهد داد. تمامی زمین از نیكی و داد آكنده خواهد گشت... حال كه این دور نمای مسلم و قطعی و اسلامی را از روایات اصیل فریقین در موضوع مهدویت و امام حجه بن الحسن العسكری (ع) بدست دادیم، راه خویش را با پویش در عقاید اسلام در این زمینه دنبال می كنیم تا ببینیم شیوه سلف اسلامی ما در این موضوع چه بوده است، آیا باورداشته اند یا مخالف بوده اند، و اگر موافق بوده اند، در چه سطحی و چه گستره ای و به چه نحو این اعتقاد را بیان داشته اند و چه آثاری را به نگارش در آورده اند پس این ما و این اجماع نظر علما در زمینه مهدویت:
[1] مانند لسان الميزان جلد 5 ص 130 از حافظ ابن حجر عسقلاني و القول المختصر في علامات المهدي المنتظر، ص 56 از ابن حجر شافعي هيتمي (متوفي 973) و فرائد السمطين حمويني (متوفي 722) بنقل اعيان الشيعه جلد 4 قسمت سوم صفحه 351 چاپ قديم و 41 چاپ جديد، و احقاق الحق جلد 13 ص 213.
[2] از اعيان الشيعه جلد 4 قسمت سوم ص 28 چاپ جديد.
[3] همچون: صحيح تزمذي جلد 2 ص 270) كه اين حديث را حس و صحيح شمرده است) و صواعق المحرقه ابن حجر، ص 97 و اسعاف الراغبين ص 147 و نور الابصار ص 229. بنق از كتاب ارزنده المهدي مرحوم آيه الله سيد صدرالدين صدر صفحه 14 و 15.
[4] بنقل از الامام الهدي علي دخيل، ص 64.
[5] المهدي مرحوم صدر، ص 16.
[6] الامام المهدي علي دخيل، ص 66.
[7] عين اين حديث را حافظ ابن ماجه قزويني در سنن المصطفي جلد 2 ص 519 بخاري در تاريخ الكبير جلد يك ص 317 و حافظ ابونعيم در حليه الاولياء جلد 3 ص 177، و هفده نفر ديگر از اعلام اهل تسنن نقل كرده اند. (به نقل از احقاق الحق ج 13، صفحه 123 - 119.
[8] مانند: المهدي مرحوم صدر - احقاق الحق، ج 13، - الامام المهدي دخيل - المهدي الموعود المنتظر عند علماء اهل السنه و الاماميه دو جلد نوشته نجم الدين عسكري - منتخب الاثر صافي گلپايگاني - كشف - الاستار حاجي نوري و...
[9] همچون كتاب كافي، كتاب الحجه، كمال الدين و تمام النعمه، غيبت نعماني، غيبت شيخ طوسي، من هو المهدي، الزام الناصب.
[10] كمال الدين، ج 1 ص 259.
[11] اصول كافي، 2 - مترجم - ص 140 و 141.
[12] كمال الدين، ص 524.
[13] بحارالانوار، ج 51 ص 110.
[14] اعيان الشيعه، جزء چهار قسمت سوم. ص 49 (چاپ جديد).
[15] غيبت نعماني، ص 233 و 232.